Philip Glass - Kepler

Het is wat bizar om een opera te recenseren zonder een opvoering gezien te hebben, maar deze recensie gaat helemaal niet over de opvoering, het gaat over de muziek. Kepler is de nieuwste opera van de Amerikaanse componist Philip Glass, de eerste uitvoering dateert uit 2009, de opnames (2010) werden klaargemaakt om dit jaar gereleaset te worden op 8 februari.

Kepler is de eerste en tot zover enige Duitstalige opera van Glass. Die opmerkelijke taalkeuze (toch voor een Amerikaan) ligt in de eerste plaats aan het feit dat de opera geschreven werd in opdracht van het Landestheater van de stad Linz in Oostenrijk. Bovendien is de Duitse wetenschapper Johannes Kepler (1571-1630) het onderwerp van het stuk. Kepler is vooral beroemd wegens zijn 'Wetten van Kepler' over de beweging der planeten.


Het feit dat een wetenschapper vereerd wordt met een opera is op zichzelf geen nieuwigheid, denk maar aan Tomorrow In A Year (2009) van The Knife over Charles Darwin. Daarnaast stelde Philip Glass zelf met Einstein On The Beach (1975) en Galileo Galilei (2002) alvast het goede voorbeeld. Terwijl de 19de eeuwse componisten hun inspiratie gingen halen bij mythen (Wagner), liefdesverhalen (Puccini en Rossini) en Shakespear (Verdi) treden in onze moderne maatschappij de wetenschappers naar voren.

Linz was in 2009 de culturele hoodstad van Europa, en wat is er beter om dat te vieren dan een wereldberoemde componist een nieuwe opera te laten componeren over een van de stad's meest illustere ex-inwoners? Johannes Kepler verbleef in Linz van 1616 tot 1626, het was tevens in deze stad dat een van zijn bekendste werken 'Harmonice Mundi' tot stand kwam, ja zelfs toen hij 1630 in Regensburg stierf was hij op weg naar Linz.

In de VS, de thuisbasis van Glass, kreeg Kepler bijzonder weinig aandacht, de meeste Amerikaanse critici kijken immers neer op hem. Dit is vooral te wijten aan zijn typische repetitieve stijl, waardoor de Amerikanen domweg besloten dat Glass altijd hetzelfde maakt. In Europa krijgt en kreeg Glass altijd al veel meer steun, Kepler groeide uit tot een gigantisch succes en alle opvoeringen uit 2009 en 2010 waren zo goed als uitverkocht. Toch sprong de VS in navolging van het Europese succes mee op de kar, in het najaar van 2009 beleefde Kepler in de BAM (Brooklyn Academy of Music) te New York haar Amerikaanse première (zie foto beneden). Vooral de Los Angeles Times blijkt een grote fan van Glass' werk te zijn.


Zelf ben ik enigszins bekend met Glass' werk, maar van zijn opera's hoorde ik er tot nu toe slechts één, Orphée uit 1993 dat in 2009 werd opgevoerd door de opera van Portland (VS) en waarvan de opnames in 2010 uitgebracht werden.
Op het eerste gezicht lijkt Kepler best op Orphée, de typische stijl van Glass, gekenmerkt door een onophoudende spanning (voornamelijk veroorzaakt door dreigende strijkers en experimenteel slagwerk) kan men in beide stukken moeiteloos terugvinden.
Maar toch is Kepler superieur, het is grootser, het blijft veel langer nazinderen en de zanpartijen komen veel mooier tot hun recht. Bovendien wordt Orphée in het Frans gezongen, wat niet opweegt tegen het prachtige Duits en latijn (in die tijd nog de taal van de wetenschap) van Kepler.

Mijn Duits is absoluut niet goed genoeg om in staat te zijn u over de inhoud te vertellen, maar het leven van Kepler was alleszins meer dan interessant genoeg. Godsdienstproblemen, oorlogen, heksenprocessen, hoge connecties met de keizer, stervende echtgenotes, drama genoeg me dunkt.


De cd-opname dateert van 2010, in het Landestheater van Linz zelf onder leiding van dirigent Dennis Russel Davies. Davies is een van de belangrijkste hedendaagse dirigenten en werkte in het verleden al verschillende keren succesvol met Glass samen. Hij is nog tot 2014 de dirigent van het Landestheather Linz en het Bruckner Orchestra Linz, de orkesten die de opera hebben uitgevoerd. De cd wordt gereleaset door Orange Mountain Music, het label dat zowat al het werk van Glass uitbrengt.

Glass levert met Kepler een klepper van bijna twee uur, verdeeld in twee actes. Hij combineert grootsheid met verfijnheid en klassieke schoonheid met experimentele fantasieën. Het is wellicht de beste opera van afgelopen decennium. Tenzij ik iets belangrijk gemist heb, laat het me vooral weten.

Tracklist:

DISC 1 - ACT 1
1. (06:46) Prologue
2. (05:36) I - Questions 1
3. (08:36) II - Polyeder
4. (06:17) III - Genesis
5. (09:50) IV - Gryphius 1 - Upon the Night
6. (07:25) V - Physica Coelestis
7. (08:29) VI - Gryphius 2
8. (26:53) VII - Questions 2
9. (06:26) VIII - Gryphius 3 - Eyes. Optical Paradox

DISC 2 - ACT 2
1. (09:02) I - On Astrology
2. (10:35) II - Gryphius 4 - To the Stars
3. (09:54) III - Hypotheses
4. (06:27) IV - Gryphius 5 - Tears of the Fatherland
5. (05:38) V - Emphemerides
6. (06:09) Epilogue

Gryphius 2